Grupa podmiotów prowadzących działalność rolniczą jest bardzo zróżnicowana. Niektórzy rolnicy prowadzą działalność gospodarczą zarejestrowaną w CEIDG, inni prowadzą spółki zajmujące się produkcją rolną lub zwierzęcą. W grupie rolników znajduje się także rzesza osób, które zajmując się uprawianiem ziemi, chowem i hodowlą zwierząt, nie są wpisani ani do rejestru KRS, ani do CEIDG.
Ustalenie tego, czy rolnik jest przedsiębiorcą czy nie, ma doniosłe znaczenie dla ustalenia terminu przedawnienia roszczeń. Roszczenia wobec niesolidnych kontrahentów przedsiębiorcy przedawniają się bowiem już po upływie 3 lat. Roszczenia osób fizycznych, niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej przedawniają się natomiast po 6 latach (art. 118 k.c.).
Przedsiębiorca według Kodeksu cywilnego
Według Sądu Apelacyjnego w Katowicach, na gruncie art. 431 k.c. rolnik indywidualny prowadzący we własnym imieniu działalność wytwórczą w zakresie upraw o cechach działalności gospodarczej, a więc także działający bez zamiaru osiągnięcia zysku, jest przedsiębiorcą (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 września 2016 r., sygn. akt I ACa 314/16, LEX nr 2115420).
W dalszej części wywodu prawnego Sąd Apelacyjny w Katowicach wyjaśnił, że do powyższej kategorii nie należą rolnicy nieuczestniczący w obrocie gospodarczym, którzy prowadzą gospodarstwo rolne zaspakajające jedynie potrzeby własnej rodziny, wymaganie bowiem uczestnictwa w obrocie polega na realizowaniu swojej działalności przez odpłatne ekwiwalentne świadczenia wzajemne spełniane za pomocą wielorazowych czynności faktycznych i prawnych np. umów kontraktacji lub sprzedaży produktów rolnych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 września 2016 r., sygn. akt I ACa 314/16, LEX nr 2115420).
W konkluzji Sąd Apelacyjny w Katowicach stwierdził, że nie ma jednego wzorca określającego w sposób uniwersalny status rolnika jako przedsiębiorcy, a zagadnienie to podlega indywidualnemu rozstrzygnięciu przy uwzględnieniu konkretnych okoliczności danego przypadku, pośród których istotne są m.in. zakres prowadzonej działalności rolniczej, jej model oraz stopień organizacyjny.
Rolnik w postępowaniu gospodarczym
Zgodnie z art. 4582 § 1 pkt. 1 i 2 k.p.c. sprawami gospodarczymi są sprawy ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, choćby którakolwiek ze stron zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej.
Surowe przepisy trybu gospodarczego po nowelizacji k.p.c. z 2019 r. mogą być jednak pominięte przez sąd, jeżeli rolnik, który jest osobą fizyczną złoży wniosek o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu gospodarczym w pozwie lub pierwszym piśmie procesowym składanym przez pozwanego (art. 4586 § 1 i § 2 k.p.c.).
Uwzględnienie powyższego wniosku nie ma jednak żadnego wpływu na ocenę charakteru roszczenia jako roszczenia przedsiębiorcy, w przypadku gdy rolnik jako osoba fizyczna prowadzi działalność w oparciu o wpis w CEIDG, zatem nie wpływa na zastosowanie m.in. przepisów w zakresie przedawnienia roszczeń przedsiębiorcy.
Nowelizacja postępowania cywilnego nie wpłynęła na zlikwidowanie wątpliwości co do tego, czy rolnika należy traktować jako osobę fizyczną czy już jako przedsiębiorcę. Wprowadziła jednak możliwość łagodniejszego traktowania rolników w postępowaniu gospodarczym, jako osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. W orzecznictwie ugruntowało się już stanowisko, że w większości przypadków rolnicy prowadzą działalność gospodarczą – nawet jeżeli działa bez zamiaru osiągnięcia zysku, a jedynie dla uzyskania wpływów na pokrycie jej kosztów (tak np. wyrok SN z dnia 3.10.2014 r. sygn. akt V CSK 630/13, OSNC 2015/7-8/96).
Magdalena Lisek