Agrotechnika uprawy żyta ozimego
Żyto ozime nie jest szczególnie wymagające, jeśli chodzi o warunki glebowe. Zazwyczaj uprawiane jest na glebach klasy IV, V i VI. Nawet w trudnych warunkach (grunty pastewne, górskie) daje stosunkowo wyższy plon, niż inne gatunki zbóż. Jego produktywne krzewienie zachodzi jesienią. Wiosenne, nie wytwarza kłosów. Odmiany żyta można podzielić ze względu na kilka kryteriów. Najpowszechniejszy jest podział ze względu na sposób użytkowania. Do produktów piekarniczych i wytwarzania etanolu używa się odmian ziarnowych, natomiast zielonkowe kieruje się na paszę. Szacuje się, że Polska jest jednym z najważniejszych eksporterów żyta ozimego na świecie.
Wymagania glebowe
Rolnicy mający ziemię różnych klas, z zasady na najsłabszych i najmniej wymagających sieją żyto ozime. To prawda, że jest ono odporne na mrozy, suszę, toleruje nawet glebę kwaśną, ale jednocześnie trzeba pamiętać, że zbyt kwaśna gleba (pH <4) nie jest dla żyta ozimego korzystna. Dochodzi wtedy do zniekształcenia systemu korzeniowego, a dodatkowo roślinom może dramatycznie brakować magnezu. Żyta ozime doskonale czują się na glebach, na których wcześniej uprawiane były wczesne odmiany ziemniaków, rośliny strączkowe, jęczmień i owies. Najgorszym przedplonem są zboża ozime, bo zbyt długo pozostają na polu. Tymczasem gleba pod uprawę żyta ozimego musi odpowiednio długi czas odpoczywać. Siew na ziemię nieodleżaną skutkuje gorszym kiełkowaniem roślin oraz nierównomiernością wschodów. Konieczne są zabiegi: orki, bronowania, talerzowania. Jeśli przedplonem były ziemniaki, to wystarczy rozkruszenie gleby, nie jest konieczne jej odwracanie. Inaczej jest w przypadku przedplonu, jakim były rośliny strączkowe lub zboża – konieczne jest wtedy wykonanie takich zabiegów, które przyspieszą rozpad pożniwnych pozostałości. Takimi zabiegami może być: podorywka lub talerzowanie.
Kiedy siać?
Wybór terminu siewu jest bardzo ważną sprawą, jeśli chcemy uzyskać dobry plon. Nie można go przeprowadzać zbyt późno, bo wtedy skraca się okres wegetacji. Optymalnym terminem jest okres od 15 do 30 września. Na terenach podgórskich i górskich lepiej siew zacząć około pięciu dni wcześniej, by nie obniżyć zimotrwałości roślin. W przypadku opóźnienia siewu, o dziesięć dni, plon może być mniejszy o 20%. Generalnie chodzi o to, by rośliny dostatecznie się rozkrzewiły przed nadejściem mrozów. Jeśli gleba jest dobrej jakości, siew może być rzadszy, w przypadku gleb o niskiej przepuszczalności zaleca się ok. 400 roślin na 1 m2.
Najkorzystniejsza temperatura
Agrotechnika uprawy żyta ozimego. Żyto ozime powinno być wysiewane w temperaturze 10–14°C. Równie istotna jest temperatura podczas wegetacji. Najlepsza jest oscylująca wokół 8-9°C. Dzięki takiej temperaturze zboża krzewią się, wypuszczają liście i umacniają system korzeniowy, dzięki czemu będą w stanie przetrwać w czasie zimy nawet potężne mrozy. Żyto jest wrażliwe na zbyt wysoką temperaturę. W przypadku wegetacji wiosennej najlepsza jest dobowa temperatura utrzymująca się na poziomie 7°C. Zbyt wysoka temperatura jest niekorzystna praktycznie w każdej fazie wzrostu rośliny. Powoduje przyspieszoną wegetację, żyto szybciej rośnie, ale wykształcone przedwcześnie kłosy mają mniej ziarna.
Co z nawożeniem?
W świadomości wielu rolników tkwi przekonanie, że żyto nie jest przesadnie wymagające. Nie przywiązują większej uwagi do sprawdzenie kwasowości gleby, odpowiedniego nawożenia i oprysku. To błąd, który skutkuje niskimi plonami z hektara. Żyto wykazuje dość dużą tolerancję na braki fosfor i potasu. W związku z tym wystarczy zaaplikować nawozy fosforowe i potasowe przed wysiewem. Jeśli chodzi o azot, to jest on niezbędny to osiągnięcia wysokiego plony i uzyskania ziarna dobrej jakości. Jesienią stosuje się jednorazowe nawożenie azotem, wiosną – trzykrotne.
Ochrona przed chwastami
Żyto dobrze sobie radzi z chwastami. Jednak zazwyczaj jest uprawiane po kilku zbożach, dlatego zalecane jest stosowanie chemicznych zabiegów odchwaszczania, którą najlepiej rozpocząć jesienią. Najczęstszą chorobą żyta jest zgorzel podstawy źdźbła, a spore spustoszenie czyni też rdza brunatna i rizoktonioza. Agrotechnika uprawy żyta ozimego.
Zbiory żyta
Zbiór żyta przypada na trzecią dekadę lipca, a kończy zazwyczaj w drugiej dekadzie sierpnia.
Tekst: Bogumiła Pierzchanowska