Akwaponika jest systemem produkcji żywności, który opiera się na hodowli wodnej fauny w zbiornikach i uprawie roślin w wodzie. Flora i fauna tworzą symbiotyczne środowisko. Ekskrementy zwierząt zwiększają toksyczność wody, która zasila uprawę roślin w wodzie.
Produkty uboczne hodowli zwierząt w wodzie są następnie rozkładane przez bakterie na azotyny i azotany, które zostają wchłonięte przez rośliny jako produkty odżywcze. Woda zostaje oczyszczona z toksyn i wraca do akwakultury. Główną zaletą akwaponiki jest to, że rolnik stosując odpowiednie rozwiązania technologiczne umożliwiające utrzymanie odpowiedniej temperatury i zasilania pomp do cyrkulacji wody, może zmniejszyć zagrożenie utraty plonów z powodu suszy.
Uprawa roślin w wodzie, czyli hydroponika
Hydroponika, zwana również uprawą hydroponiczną, jest rodzajem bezglebowej uprawy roślin na pożywkach wodnych. Hydroponika umożliwia produkcję roślinną w warunkach domowych oraz na skalę przemysłową (np. w szklarniach), dlatego zakres jej zastosowania może być bardzo szeroki. Uprawy hydroponiczne są wykorzystywane zwykle w przypadku uprawy ziół, warzyw i kwiatów.
Zalety hydroponiki
Uprawy hydroponiczne mogą być zakładane na terenach, które nie nadają się pod uprawę ziemną, czyli np. na terenach objętych procesem pustynnienia. Rolnik wykorzystujący hydroponikę nie ma obowiązku zmianowania roślin. Może uprawiać po sobie dowolne rośliny, także w monokulturze. W przypadku upraw hydroponicznych nie występuje zjawisko zmniejszania urodzajności gleby.
Rolnik prowadzący uprawy hydroponiczne nie stosuje pestycydów, a uprawiane rośliny nie pobierają z gleby metali ciężkich. Nie musi on również wykonywać niektórych prac, np. kopanie, motyczenie. Hydroponika jest ekologiczną metodą uprawy, ponieważ oszczędza wodę i nie wymaga stosowania pestycydów.
Zapewnia ona dostęp do owoców i warzyw poza okresami ich typowej wegetacji. Dotyczy to również kwitnienia kwiatów. Gęstszy siew oraz szybszy wzrost i rozwój roślin zapewniają rolnikom wyższe plony, a tym samym wyższe zyski.
Zastosowanie akwaponiki w rolnictwie
Farmy akwaponiczne są na szeroką skalę zakładane w Emiratach Arabskich. Akwaponika, pochodząca od słów „akwakultura” i „hydroponika” jest przedmiotem zainteresowania także w innych krajach, które mają problem z ograniczeniem zasobów wodnych. Akwaponika umożliwia połączenie białka zwierzęcego i roślin, na niewielkiej przestrzeni i przy dość ograniczonym dostępie do wody.
System produkcji żywności oparty na akwaponice obejmuje trzy główne rodzaje organizmów żywych – ryby, mikroby i rośliny. Tworzą one symbiotyczne środowisko, w którym rośliny rozwijają się dzięki nawozowi wyprodukowanego przez mikroby z odpadów ryb, filtrując jednocześnie wodę, w której ryby mogą się dalej rozwijać.
Projekt TomatoFish w Niemczech
Projekt TomatoFish (PomidoRyba) jest placówką pokazową utworzoną w północno – wschodniej części Niemiec, prezentującą integrację produkcji pomidorów i ryb. Projekt powstał we współpracy z producentem ryb słodkowodnych Fisherey Muritz oraz instytutem badawczym IGB. Gospodarstwo rybacki Muritz zdecydowało się na udział w projekcie z uwagi na to, że stosowane przez niego tradycyjne metody hodowli ryb zaczęły przynosić straty, związane m.in. z koniecznością utrzymania wysokiej jakości wody.
Wady akwaponiki
Nie wszystkie rośliny sprawdzają się w uprawie akwaponicznej. Najlepiej sprawdzają się truskawki, pomidory, sałata i inne rośliny o szybkim wzroście. Nie można natomiast uprawiać w tym systemie zbóż i roślin wolnorosnących, ponieważ zwiększa to znacznie koszty produkcji, a przy tym następuje zbyt słabe pobieranie azotanów, a tym samym filtrowanie wody. Z tych samych powodów uprawy akwaponiczne nie sprawdzą się w uprawie sukulentów.
Akwaponiczny system upraw generuje wysokie koszty, w tym koszty energii elektrycznej potrzebnej do obsługi pomp i natleniacza wody. Ponadto, rolnik musi ponieść wysokie koszty początkowe związane z zakupem systemu pomp, pojemników, szklarni, akumulatorów czy systemu awaryjnego zasilania.
Akwaponika w Polsce nie jest jeszcze popularna, jednak coraz więcej osób przekonuje się do tej metody uprawy. Choć nie należy ona do uniwersalnych i tanich metod upraw, może przynieść wymierne korzyści osobom, które są nastawione na produkcję rolną i zwierzęcą. Rolników mogą zniechęcić koszty rozpoczęcia i prowadzenia tego typu upraw, zwłaszcza, że w Polsce koszty energii elektrycznej są stosunkowo wysokie. Z tych powodów akwaponika może być jedynie alternatywą dla tradycyjnego rolnictwa – przynajmniej w najbliższej przyszłości.
Tekst: Magdalena Lisek