Świdośliwa jest łatwa w uprawie, szybko rośnie, a przy tym łączy ze sobą walory ozdobne i użytkowe. Jej owoce mogą być spożywane na surowo, nadają się też na soki, nalewki, konfitury czy dżemy. Jeżeli do naszego ogrodu poszukujemy uniwersalnego krzewu, zyskująca coraz większą popularność świdośliwa będzie idealna.
Świdośliwa – charakterystyka
Świdośliwa to gatunek należący do rodziny różowatych, podrodziny jabłkowatych i występuje w 26 odmianach, zarówno dzikich, jak i uprawnych. Odmiany uprawne wywodzą się od świdośliwy olcholistnej, będącej efektem naturalnego krzyżowania.
Świdośliwy nie mają szczególnych wymagań i z uprawą poradzą sobie nawet początkujący ogrodnicy. Dobrze rosną na większości typowych gleb ogrodowych, są odporne na choroby i mrozy. Zaszkodzić mogą im jedynie wiosenne przymrozki, bo roślina stosunkowo wcześnie rozpoczyna wegetację i kwitnie już w kwietniu. Świdośliwa lubi słońce, toleruje również półcień.
Wiosną krzew obsypuje się delikatnymi, efektownymi kwiatami, które później przekształcają się w małe, ale smaczne, a przede wszystkim wartościowe owoce, zawierające duże ilości magnezu, wapnia i żelaza, a także flawonoidów i pektyn. Owoce świdośliwy nadają się spożywania na surowo, mogą być też z powodzeniem wykorzystywane na przetwory – soki, nalewki, konfitury, dżemy, a także jako dodatek do innych owoców lub do ciast.
Po koniec sezonu zielone liście krzewu przebarwiają się na pomarańczowo, żółto, fioletowo lub czerwono, i świdośliwa, z użytkowego, ponownie zmienia się w krzew ozdobny.
Krzew czy drzewko?
Świdośliwa sama przybiera ładny, naturalny pokrój, ale można ją uformować zgodnie z oczekiwaniami i potrzebami. Nie należy tego jednak robić od razu. Przez pierwsze dwa, trzy lata, trzeba dać jej swobodę wzrostu, wykonując jedynie cięcia sanitarne i usuwając uszkodzone lub suche fragmenty. Potem przycinanie wykonujemy wczesną wiosną, gdy roślina nie rozpoczęła jeszcze wegetacji, nadając jej pożądany kształt. Świdośliwę można formować na drzewko, na krzew, a nawet na żywopłot. Nie trzeba bać się cięcia – roślina bardzo dobrze na nie reaguje, lepiej się rozkrzewia i lepiej owocuje. Warto jednak pamiętać, że owoce pojawiają się na zeszłorocznych pędach i regularne ich przycinanie może ograniczyć intensywność owocowania.
Plantacje świdośliwy
Świdośliwa to najczęściej krzew lub małe drzewo o pokroju od niskiego i rozłożystego do zwartego i smukłego. Duża różnorodnośc w obrębie gatunku powoduje, że świdośliwy, w zależności od odmiany, mogą osiągać wysokości od 0,50—2,5 m do 6 m, a nawet do 10—15 m. Kwiaty są białe lub lekko różowe, zebrane po kilka lub kilkanaście w kwiatostany na końcach pędów, samopylne lub zapylane na drodze zapylenia krzyżowego, w którym pyłek przenoszony jest z wiatrem lub przez owady. Owoce zebrane w małe grona, dojrzewają od drugiej połowy czerwca do końca lipca. Zwykle następuje to w 6 do 8 tygodni po kwitnieniu. Kuliste, purpurowo-fioletowe lub granatowe do czarnych owoce, mogą pozostawać na krzewach aż do zimy. Ich wielkość uzależniona jest od konkretnej odmiany. Czasami porównuje się je z owocami borówki, ale z botanicznego punktu widzenia są małymi jabłuszkami.
Świdośliwa doskonale nadaje się na plantacje. Owocować zaczyna około 2 – 3 roku po posadzeniu, wydając plon na poziomie 2,5-5 t/ha. Pełnia zbiorów przypada na 6—7 rok i wtedy, w zależności od odmiany, średni plon może wynieść 8-10 t/ha, a na plantacjach nawadnianych nawet 15 t/ha.
Decydując się na plantację świdośliwy, należy przede wszystkim dobrać odmiany, które będą charakteryzowały się dobrym pokrojem krzewów i będą plenne. Najwięcej odmian uprawnych wywodzi się od świdośliwy olcholistnej. Odmiany te powstały na drodze naturalnego, a nie celowego krzyżowania, jak w przypadku innych gatunków roślin. Obecnie dostępnych jest ponad 26 odmian świdośliwy. Najlepszymi odmianami do zakładani plantacji są: Smoky i Northline, a w dalszej kolejności także Honeywood, Martin, Thiessen, Pembina czy Jarvis Blushke
Świdośliwa – odmiany
Świdośliwa olcholistna Smoky, bez specjalynych zabiegów pielęgnacyjnych i stosowania zapylaczy, może owocować nawet przez 30 lat. Osiąga wysokość ok. 4,5 m, przybierając postać rozłożystego do 6 m krzewu, którego nie trzeba przycinać. Owoce o średnicy do 14 mm zebrane w zwarte grona, po 7—11 szt, są niebiesko-czarne, mają słodki, łagodny posmak i delikatny aromat. Plon wynosi średnio około 6 t/ha.
Świdośliwa olcholistna Northline owocuje nawet 50 lat i wydaje co roku bardzo obfite zbiory. Silnie rosnący krzew dorasta do wysokości 4 m i szerokości 6 m. Owoce o średnicy do 16 mm, skupione w zwarte grona po 7—13 szt, są niebiesko-czarne, mają doskonały, bardzo słodki smak o lekko migdałowej nucie i są odporne na pękanie. Northline to odmiana bardzo plenna, plon wynosi średnio około 5-7 t/ha.
Świdośliwa olcholistna Honeywood rośnie w postaci krzewu do wysokości 5 m i szerokości 4 m, wytwarzając niewiele odrostów. Owoce są kuliste, lekko spłaszczone, duże, do 16 mm średnicy, niebiesko-czarne, zebrane w zwarte grona po 9—15 szt., o świeżym, soczystym i słodkim smaku. Jest to odmiana bardzo plenna, plon wynosi średnio 7t/h
Świdośliwa olcholistna Thiessen to krzew o wysokości do 5 m, rozłożysty do 6 m szerokości. Dojrzewające nierównomiernie owoce są kuliste, duże, do 17 mm, zebrane w luźne grona po 6-12 szt., bardzo soczyste o świeżym, średnio słodkim smaku. Jest to odmiana wczesna i z tego powodu może być wrażliwa na wiosenne przymrozki. Plonuje do 5 t/ha.
Świdośliwa olcholistna Martin jest wyselekcjonowaną siewką odmiany Thiessen i pod względem cech użytkowych bardzo do niej podobna. Krzew osiąga wysokość 3 m i szerokość 2 m. Owoce, o średnicy 14 mm, purpurowo-czarne, pokryte woskowym nalotem, dojrzewają równocześnie. Plonuje do 6-8 t/h
Świdośliwa olcholistna Pembina to wytwarzający małą ilość odrostów krzew o wysokości do 5 m, i również 5 m szerokości. Owoce o średnicy do 14 mm są niebiesko-czarne z nalotem, w gronach po średnio 9-13 szt. Mają doskonały, pełny, słodki smak. Owoce są podatne na pękanie przy nadmiernej wilgoci. Plonuje do 6-8 t/h.
Świdośliwa olcholistna JB 30 (Jarvis Blushke) to odkrycie ostatnich lat. Odmiana wyselekcjonowana została 25 lat temu w North Saskatchewan River Valley przez Jarvis Blushke i przez lata była trzymana w tajemnicy. Obecnie bardzo zyskuje na popularności. Rośnie w formie zwartego krzewu wytwarzając niewiele odrostów i osiągając wysokość do 5 m. Jej zebrane w grona owoce mają średnicę 17 mm. Plonuje do 5,5 t/h
Świdośliwa olcholistna – sadzenie
Świdośliwa nie jest rośliną wymagającą, ale miejsce przeznaczone pod jej uprawę dobrze jest uprzednio odkwasić węglanem wapnia lub dolomitem. Sadzonki z odkrytymi korzeniami należy wysadzać do gleby jesienią, najlepiej od końca września do połowy października. W przypadku sadzonek z doniczki, do ziemi wysadzać należy je wiosną, po wcześniejszym zahartowaniu na zewnątrz. Przed posadzeniem roślinę należy dobrze podlać, a po posadzeniu ziemię wokół sadzonki ubić i docisnąć.
Rozstawa sadzonek zależy od odmiany świdośliwy i formy, jaką planujemy jej nadać. Te przeznaczone na drzewka, powinny być sadzone w odstępnie 3-4 metrów między rzędami i 1-1,5 metra między okazami w jednym rzędzie. Krzewy mogą być sadzone nieco gęściej. Jeśli uprawa świdośliwy ma mieć charakter plantacji, a zbiory odbywać się kombajnowo, rozstawa sadzonek powinna wynosić nie mniej niż 5-6 metrów.
Autorka: Dorota Filip
Fot. Anna Kwiecień, Wikipedia