Słonecznik zwyczajny w wielu ogrodach pełni funkcję rośliny ozdobnej. Niemniej niektórzy z rolników decyduje się na uprawę tej rośliny na ziarno.
Słoneczniki dość dobrze znoszą ewentualne susze w porównaniu do innych roślin uprawnych. Z drugiej strony na wzrost, rozwój i plony oraz skład odżywczy nasion wpływają także choroby powodowane przez różne patogeny, m.in. grzyby. Do zagrożeń upraw należą m.in. dzikie ptactwo, mszyce, pędraki, ślimaki i omacnica słonecznikówka. Między innymi z tych przyczyn szacowana minimalna powierzchnia upraw opłacalnych dla rolnika wynosi w granicach 20 – 25 ha.
Wymagania słonecznika
Może być uprawiany nie tylko na czarnoziemach i czarnych ziemiach, ale także na glebie brunatnej, na piaskach zalegających na glinie. Najniższa rekomendowana klasa gleby dla tej rośliny do klasa IVa. Słoneczniki najlepiej rozwijają się na glebie o odczynie obojętnym.
Nasiona są wysiewane metodą siewu punktowego, polegającego na umieszczeniu pojedynczych nasion w jednakowych odległościach w rzędzie. Nasiona są umieszczane na głębokości około 7 cm.
Orka siewna zazwyczaj jest przeprowadzana zimą, na głębokości 22 -25 cm. Na wiosnę przeprowadza się jeden z trzech zalecanych zabiegów agrotechnicznych – bronowanie, uprawkę agregatem lub włókowanie. Producenci rolni nie rezygnują z praktyk agrotechnicznych, np. nawożenia, ochrony przed chwastami i grzybami, niemniej ograniczają je do minimum.
Fosfor, azot i potas
Najczęściej stosowane są nawozy zawierające azot i fosfor – dwa minerały mające istotny wpływ na skład ziaren. Słoneczniki wykazują wysokie zapotrzebowanie na azot którego niedobór powoduje pogorszenie rozwoju i wzrostu liści oraz nasion słonecznika. Ziarna rozwijające się w warunkach niedoboru azotu charakteryzują się zmniejszonym poziomem biała i oleju oraz pogorszeniem całkowitej biomasy. Innym ważnym minerałem jest fosfor, którego niedobór zmniejsza efektywność wykorzystania azotu i ogranicza procesy fotosyntezy, a przez to wpływa na zmniejszenie zawartości białka i chlorofilu w liściach rośliny.
Ważnym pierwiastkiem jest również potas, którego niedobór, prowadząc do giętkości i elastyczności łodyg może doprowadzić do strat plonu w czasie zbiorów przy użyciu kombajnu.
Uprawy a płodozmian
Słonecznik nie powinien być uprawiany na tej samej glebie częściej niż co cztery lata. W czasie uprawy tej rośliny oleistej, dochodzi do gromadzenia się grzybów na samosiewach i chwastach oraz w postaci form przetrwalnikowych (tzw. inokulum). Może być uprawiany po roślinach motylkowatych z trawami, po zbożach oraz po roślinach okopowych i strączkowych.
Niższe koszty upraw i rosnący popyt
Słonecznik – jako jedna z mniej wymagających roślin oleistych – stał się alternatywą dla rzepaku. Niemałe znaczenie mają także koszty uprawy, które w przypadku słoneczników są niższe w porównaniu z kosztami upraw rzepaku. Słoneczniki mogą być uprawiane z przeznaczeniem ziarna na olej lub do prażenia, a częściowo na paszę dla ptactwa. Najbezpieczniej jest zawrzeć umowę z odbiorcą ziaren, aby mieć pewność, że plony zostaną sprzedane. W ostatnich latach popyt na ziarna słonecznika utrzymuje się jednak na takim poziomie, że także producenci, którym nie udało się zawrzeć umowy kontraktacji, nie powinni mieć problemu ze sprzedażą.
Tekst: Bogumiła Pierzchanowska