Zmiany klimatyczne są faktem, z którym nie można dyskutować. Zauważa się również, że ma to bezpośredni wpływ na rolnictwo. Dodajmy wpływ negatywny. Niepokojące dane dotyczą praktyczne całej planety. Jak podaje portal The Guardian około 56% gleb na świecie zostało zdegradowanych w wyniku erozji wodnej, a 28% erozji wietrznej. Niestety 35% degradacji jest wynikiem nieprawidłowego wypasu zwierząt, a 29% wynika z działalności rolniczej. Jedynie 1/32 gleb na świecie nadaje się do uprawy i co roku ta ilość się zmniejsza. Dawne pochwały na rzecz rolnictwa intensywnego są praktycznie niesłyszalne. Przeciwnie, obserwuje się odchodzenie od rolnictwa przemysłowego na rzecz innych proekologicznych modeli rozwoju upraw rolnych. Jedną z takich propozycji jest rolnictwo regeneratywne.
Czym jest rolnictwo regeneratywne?
Rolnictwo regeneratywne to system produkcji żywności opierający się na poprawie żyzności gleby, zmniejszeniu zużycia nawozów mineralnych i pestycydów, przy jednoczesnym zwiększeniu różnorodności biologicznej. Okazuje się, że można produkować wysokiej jakości żywność i paszę, nie intensyfikując jednocześnie produkcji szkodzącej glebie, a wręcz przeciwnie – przyczyniać się do jej odbudowy. Gleba sama się nie zregeneruje. Można oczywiście jeszcze mocniej ją nawozić i czasowo zwiększać plon, ale taka praktyka nie jest długoterminowa. Zużycie większej ilości nawozów i środków ochrony roślin prowadzi ostatecznie do zmniejszenia żyzności gleby. Bez materii organicznej w glebie sama produkcja roślinna będzie kosztowna i nieopłacalna. Należy podjąć działania, by zmniejszyć negatywny wpływ rolnictwa na środowisko naturalne, nie rezygnując jednocześnie z produkcji dobrej jakości żywności, której powinno wystarczyć do wyżywienia wszystkich ludzi na planecie.
Najważniejsze praktyki rolnictwa regeneratywnego
Coraz częściej zwracamy uwagę na to, co jemy. Rośnie świadomość, że piękne, błyszczące, jednakowej wielkości jabłka, które kupujemy w markecie nie mają takiej wartości i smaku, jak te mniejsze, nieforemne z lekkimi plamami, które kupujemy u lokalnego rolnika. Że idealne czerwone truskawki, kupowane w listopadzie, niewiele mają wspólnego z tymi lokalnymi, prosto z pola, czasami z drobinami piasku, o niebywałej słodyczy. Rolnictwo regeneratywne jest powrotem do tradycji, do dawnych smaków, do odtworzenia gleby zniszczonej przez nadmierny konsumpcjonizm. Jakie praktyki są zatem podejmowane? Przede wszystkim ogranicza się do minimum uprawę gleby, co oznacza zmniejszenie roli orki lub nawet całkowita z niej rezygnacja. Dzięki temu redukuje się straty wody, a także zmniejsza emisję dwutlenku węgla. Ogranicza się nawożenie i ilość środków ochrony roślin na rzecz stosowania nawozów naturalnych. Zwiększa się uprawę roślin okopowych (ziemniaki, buraki, marchew, rzepa, cykoria, słonecznik bulwiasty) i uprawę roślin na zielony nawóz. Zwolennikom rolnictwa regeneratywnego zależy na zwiększeniu bioróżnorodności upraw, która jest niezbędna do podtrzymywania procesów ekologicznych zapewniających żyzność gleby. Bardzo ważnym elementem jest dobrostan zwierząt, obejmujący biologiczne funkcjonowanie zwierzęcia, jego stan emocjonalny i zdolność do wyrażania standardowych zachowań.
Kodeks 5C
Filary rolnictwa regeneratywnego zostały zawarte w Kodeksie 5C, który zawiera pięć podstawowych zasad pozwalających odtworzyć dawną żyzność gleby. Nazwa Kodeksu pochodzi od pierwszych liter angielskich słów:
- Cultivation (Uprawa)
Calcium (Wapń)
Carbon (Węgiel)
Cover crops (Poplony)
Culture (Kultura).
Trzymając się tych zasad rolnicy mogą poprawić jakość gleby, zwiększając plon, zatrzymać zanieczyszczenie wód, a przez to wpłynąć na regenerację środowiska naturalnego.
Filar pierwszy – Uprawa
Człowiek zbyt mocno oddziaływał na glebę i teraz za to płaci. Należy zmienić podejście i w sposób minimalistyczny na nią oddziaływać. Postuluje się uprawę bezorkową przy jednoczesnym spulchnianiu gleby bez jej odwracania, dla lepszego wzrostu roślin. Dzięki temu gleba staje się przepuszczalna, chłonna, odradza się i może przyjąć nawet deszcz nawalny, który w innym przypadku tylko spływa do rzek.
Filar drugi – Wapń
Wapń jest tym składnikiem, który nie tylko odpowiada za żyzność gleby, ale i za kondycję roślin. Pobierany przez rośliny, przyczynia się do ich prawidłowego wzrostu, budowy tkanek, prawidłowej gospodarki wodnej oraz odporności na grzyby i wirusy. Z tego powodu obecność wapnia jest tak ważna. Użyźnianie gleby należy zacząć od poprawy odczynu pH. Dobra gleba charakteryzuje się odczynem obojętnym lub lekko kwaśnym. Dążąc do uzyskania idealnego odczynu należy pamiętać, że gleba glebie nierówna i nawet poszczególne działki mogą się pod tym względem od siebie różnić. Z tego powodu gleba powinna być systematycznie badana. Analiza gleby pozwala w późniejszym czasie nie tylko na precyzyjne i odpowiednie wapnowanie, ale i dostarczanie odpowiedniej ilości fosforu, magnezu, potasu i innych składników mineralnych.
Filar 3 – Węgiel
Węgiel jest materią organiczną, źródłem niezbędnych składników mineralnych, bez którego nie ma życia. Stosując intensywne praktyki rolnicze, ludzie przyczyniają się do uwolnienia dwutlenku węgla do atmosfery. Efekty każdy z nas już dostrzega. Z roku na rok ubywa materii organicznej w glebie – to efekt ograniczenia produkcji zwierzęcej i zwiększenia monokultur. Rolnictwo regeneratywne zwraca uwagę na koniczność zwiększenia zawartości węgla, a szczególnie materii organicznej w glebie. Zakłada się, że powinna ona wynosić 3%. Uważa się, że właściwe „obchodzenie się” z glebą może przywrócić zawartość materii organicznej do tej ilości, która była charakterystyczna dla puszczy pierwotnej.
Filar 4 – Poplony
Poplony to uprawy pozwalające na wzbogacenie gleby. Jako poplon często wybiera się rośliny krzyżowe, motylkowe, łubiny, rzepę. Często też przygotowywane są specjalne mieszanki, dostosowane do zapotrzebowania mineralnego roślin w plonie głównym. Poplon przyczynia się do obniżenia temperatury gleby, która nie jest bezpośrednio narażona na negatywne działanie promieni słonecznych, pozwala zatrzymać wilgoć, przeciwdziała erozji, podnosi bioróżnorodność, tłumi chwasty.
Filar 5 – Kultura
Pole uprawne nie jest wyizolowanym miejscem. Na żyzność gleby i jakość upraw ogromny wpływ ma otoczenie i działalność człowieka, o czym często się zapomina. Kryje się pod tym kreowanie krajobrazu, sadzenie drzew, racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi, rewitalizacja oczek wodnych, budowa zbiorników retencyjnych, dbałość o dobrostan dzikich zwierząt (szczególnie pszczół) i wiele jeszcze innych działań. Kultura ma być działaniem pozwalającym na skuteczną symbiozę z otoczeniem.
Rolnictwo regeneratywne jest podejściem rewolucyjnym i nikt nie oczekuje, że wszyscy rolnicy zrezygnują z dotychczasowych praktyk, przyjmując bezdyskusyjnie nowy system zasad i praktyk rolniczych. Warto jednak zapoznać się z nowym spojrzeniem na rolnictwo i spróbować przynajmniej wcielić w życie kilka z proponowanych metod. Stawka jest duża: poprawa żyzności gleby, odbudowa ekosystemów i zwiększenie bioróżnorodności.
Tekst: Bogumiła Pierzchanowska
Fot. Seaq68, pixabay.com
Zalety zakupów on-line w sklepie rolniczym Jędruś