Nawozy azotowe służą zwiększeniu efektywności plonów – trzeba jednak stosować je z rozwagą, żeby nie doprowadzić do zaburzenia równowagi mineralnej w glebie.
Z reguły nawozy azotowe są dostępne w postaci przyswajalnej bezpośrednio przez rośliny. Na rynku nawozów azotowych znajdują się także nawozy przyswajane pośrednio – dopiero po przemianach chemicznych zachodzących w glebie. Ze znaczeniem nawozów azotowych na rynku nie ma co polemizować – nadal mają one największe znaczenie gospodarcze.
Azot w nawozach mineralnych
Azot zwiększa intensywność wzrostu rozwoju roślin oraz zwiększa ich zieloną masę i plon nasion. Stosowanie nawozów azotowych w przypadku buraków, rzepaku i ziemniaków nie jest już tak korzystne, ponieważ minerał ten wpływa na obniżenie zawartości skrobi w ziemniaczanych bulwach i zmniejszenie zawartości cukru w burakach. W przypadku rzepaku stosowanie nawozów azotowych prowadzi do obniżenia tłuszczu w nasionach rzepaku.
Azot trafiający do gleby w formie nawozu mineralnego jest pobierany przez rośliny tylko w części. Pozostała część azotu zostaje pobrana przez glebowe mikroorganizmy, albo trafia do w głąb gleby pod wpływem wód opadowych. Wtedy zamiast służyć roślinom może niekorzystnie wpłynąć na równowagę w przyrodzie.
Nawozy azotowe szybko i wolno działające
Sposób działania nawozów azotowych, które zawierają azot w azotanowej formie jest bardzo szybkie. Inne formy azotu są wolniej wchłaniane przez rośliny. Amonowe formy azotu, podobnie jak amidowe postaci tego pierwiastka są klasycznymi przykładami nawozów działających pośrednio – żeby zostały przyswojone przez rośliny muszą najpierw ulec odpowiednim przemianom do postaci azotanów.
Obecnie zaprzestano produkcji nawozów azotowych, które zawierają go wyłącznie w formie azotanowej. Nie produkuje się zatem saletry sodowej, wapniowej i potasowej. Do szybko działających nawozów azotowych należą obecnie saletra amonowa i saletrzak. Stosuje się je pogłównie i przedsiewnie.
Kiedy nawozy azotowe są szkodliwe dla środowiska?
Nagromadzenie się dużej ilości azotu mineralnego w glebie jest bardzo niekorzystne dla środowiska. Jeżeli nawożenie odbywa się ściśle według dawek optymalnych, ryzyko niekorzystnych zmian w środowisku glebowym jest niewielkie.
Martwić powinni się rolnicy, którzy stosują wysokie dawki nawozów azotowych. Ich działania prowadzą bezpośrednio do skażenia środowiska naturalnego, a ściślej mówiąc roślin oraz wód. Podwyższony poziom azotanów w wodzie pitnej, w pożywieniu i w paszy, mają szkodliwy wpływ na zdrowie zwierząt i ludzi.
Zastosowanie nawozów azotowych zostało w ostatnich latach ograniczone w ramach polityki rolnej UE i polityk rolnych poszczególnych krajów członkowskich. Wiemy już, że większość nawozów azotowych zakwasza glebę pogarszając środowisko wzrostu i rozwoju roślin. Wiemy również, że nadużywanie nawozów azotowych ma niekorzystny wpływ nie tylko na pedosferę i hydrosferę, ale również na atmosferę. Wyrazem szkodliwego działania azotanów w glebie i roślinach jest powstawanie nitrozoamin, które mają toksyczny wpływ na organizmy żywe.
Nawozy azotowe są nadal głównymi środkami wykorzystywanymi w celu poprawy plonów. W ostatnich latach na rynku nawozów w UE zaszły jednak poważne zmiany związane z wycofaniem niektórych form nawozów azotowych z rynku. Kładzie się nacisk na stosowanie ich z umiarem w trosce o środowisko naturalne i zdrowie konsumentów. Nieodpowiedzialne postępowanie z nawozami azotowymi przynosi katastrofalne skutki i duże straty ekonomiczne, co rozumie coraz więcej producentów rolnych.
Tekst: Magdalena Lisek