Ustawa z dnia 9 listopada 2018 r. o restrukturyzacji zadłużenia podmiotów prowadzących gospodarstwa rolne (Dz. U. z 2019 r., poz. 33, dalej jako: u.r.z.p.) przewiduje zasady i warunki restrukturyzacji zadłużenia podmiotów prowadzących gospodarstwo rolne.
Z instytucji przewidzianych w ustawie mogą korzystać m.in. osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, mające miejsce zamieszkania i siedzibę na terytorium RP. Warunkiem skorzystania z form restrukturyzacji jest posiadanie na własność gospodarstwa rolnego oraz kwalifikowanie się do grupy małych, średnich lub dużych przedsiębiorstw. Ponadto rolnik musi prowadzić działalność rolniczą co najmniej od 3 lat oraz być niewypłacalny lub zagrożony niewypłacalnością. Wszystkie te warunki muszą być spełnione łącznie. Z rozwiązań przewidzianych w omawianej ustawie nie mogą skorzystać podmioty znajdujące się już w likwidacji lub w upadłości, albo wobec którego toczy się postępowanie restrukturyzacyjne na podstawie ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne.
Pomoc publiczna z ARiMR
Zgodnie z art. 3 ust. 1 u.r.z.p. restrukturyzacja zadłużonego gospodarstwa rolnego może polegać na udzielaniu przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa pomocy publicznej w formie pożyczki na sfinansowanie spłaty zadłużenia powstałego w związku z prowadzeniem działalności rolniczej oraz dopłat do oprocentowania kredytu udzielonego przez bank na sfinansowanie spłaty zadłużenia, tzw. kredytu restrukturyzacyjnego. Środki finansowe uzyskane z tego tytułu muszą być przeznaczone wyłącznie na zadłużenie powstałe w związku z prowadzeniem działalności rolniczej.
Dopłaty do oprocentowania kredytu restrukturyzacyjnego są udzielane przez ARiMR za pośrednictwem banku i na podstawie zawartej z nim umowy. Maksymalna wysokość dopłat do oprocentowania wynosi 40% kwoty udzielonego kredytu restrukturyzacyjnego z pewnymi wyjątkami określonymi w art. 4 ust. 2 pkt 2 – 3 u.r.z.p.
Kredyt restrukturyzacyjny jest przyznawany w kwocie maksymalnie 5 mln zł na okres spłaty nieprzekraczający 10 lat. Oprocentowanie należne bankowi jest płacone przez kredytobiorcę w wysokości 2%, a w pozostałym zakresie przez ARiMR.
Natomiast pożyczka może być udzielona na okres maksymalnie 15 lat w kwocie maksymalnie 5 mln zł. Nie ma możliwości udzielenia pożyczki na kwotę przewyższającą kwotę zadłużenia gospodarstwa rolnego wynikającą z planu restrukturyzacji.
KOWR jako podmiot wspierający restrukturyzację
Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (w skrócie: KOWR) na podstawie art. 1 ust. 2 i 3 u.r.z.p. może udzielić podmiotowi prowadzącemu gospodarstwo rolne pomocy publicznej w formie gwarancji, która zabezpiecza spłatę wyżej wskazanego kredytu restrukturyzacyjnego. W treści art. 6 ust. 2 u.r.z.p. wskazano warunki udzielenia gwarancji, w tym m.in. ustanowienie hipoteki na rzecz KOWR.
Ponadto, KOWR może także przejąć dług podmiotu prowadzącego gospodarstwo rolne. Warunkiem skorzystania z tego rozwiązania jest jednak przeniesienie własności całości albo części nieruchomości rolnej na rzecz Skarbu Państwa. Zgodnie z art. 7 ust. 11 u.r.z.p. dług przejęty przez KOWR nie może przekroczyć wartości nieruchomości rolnej. Zaspokojenie wierzycieli następuje w wysokości proporcjonalnej do wartości nieruchomości rolnej, pomniejszonej o wartość podatku VAT. Przejęta nieruchomość wchodzi w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa.
Opracowanie planu restrukturyzacji
Omówiona powyżej pomoc publiczna udzielana przez ARiMR i KOWR może być udzielona jedynie po przedłożeniu planu restrukturyzacji. Plan musi być zaakceptowany przez dyrektora wojewódzkiego ośrodka doradztwa rolniczego, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę podmiotu ubiegającego się o udzielenie pomocy publicznej.
Zgodnie z art. 1 ust. 3 u.r.z.p. plan restrukturyzacyjny powinien zawierać opis sytuacji gospodarstwa rolnego przed uzyskaniem pomocy publicznej i rezultaty jej uzyskania dla stanu gospodarstwa, analizę i ocenę stanu ekonomiczno – finansowego podmiotu, opis działań, które podejmie wnioskodawca, w celu poprawy wypłacalności.
Działania te powinny być połączone ze wskazaniem źródeł ich finansowania oraz prognozą efektów ich podjęcia. Należy je przedstawić w formie harmonogramu oraz wskazać ostateczny termin wdrożenia planu restrukturyzacji. Plan powinien ponadto zawierać wskazanie okresu restrukturyzacji, w którem dojdzie do przywrócenia wypłacalności.
Plan restrukturyzacji należy opatrzyć datą sporządzenia oraz podpisem osoby sporządzającej plan i podmiotu prowadzącego zadłużone gospodarstwo rolne. Następnie należy wystąpić z wnioskiem o akceptację planu restrukturyzacji do właściwego dyrektora WODR, który w terminie 30 dni powinien podjąć decyzję w zakresie akceptacji lub odmowy.
Podsumowanie
Rozwiązania przewidziane w omawianej ustawie spotkały się z ogromną krytyką. O ile pomoc publiczna może rzeczywiście pomóc w oddłużeniu gospodarstw rolnych – choć jest to iluzoryczne, bo jeden kredyt lub pożyczka zastępują pozostałe, to rozwiązania polegające na przejęciu długu w zamian za przeniesienie własności, prowadzą faktycznie do powiększania zasobu nieruchomości rolnych Skarbu Państwa, pozbawiając rolnika zarówno długu, jak i gospodarstw rolnych.
Co więcej, rozwiązania przewidziane w ustawie doznają szeregu ograniczeń, w tym kwotowych, dlatego realny wpływ tych instytucji na oddłużanie gospodarstw rolnych może być niższy niż pierwotnie zakładano. Poza tym, w związku z dość skomplikowaną procedurą udzielania wsparcia zadłużonym gospodarstwom rolnym, zapewne nie każdy rolnik zagrożony niewypłacalnością lub już niewypłacalny, zdecyduje się na skorzystanie z wprowadzonych tą ustawą instytucji.