Rośliny jare nie cieszą się dużym zainteresowaniem ze względu na wysokie ryzyko uzyskania mniejszych plonów niższej jakości.
Opłacalność uprawy roślin jarych jest zwykle przedstawiana w kontekście do opłacalności uprawy ozimin. Według niektórych, konieczność uprawy roślin jarych jest konsekwencją problemów związanych z przezimowaniem niektórych ozimin. Stąd też w ostatnich latach pszenica jara, podobnie jak jare odmiany jęczmienia i rzepaku, cieszą się rosnącym zainteresowaniem.
Coraz więcej odmian jarych na rynku
Na polskim rynku rolnym pojawia się coraz więcej odmian roślin jarych. W styczniu 2016 r. komisja ds. rejestracji odmian zbożowych zaopiniowała pozytywnie kilkanaście odmian zbóż jarych. W efekcie jej pracy, do krajowego rejestru wpisano nowe odmiany jęczmienia, pszenicy zwyczajnej, pszenżyta i owsa zwyczajnego.
Czynnikiem stymulującym wzrost zainteresowania odmianami jarymi mogą być nawozy i maszyny rolnicze oraz inne środki produkcji rolnej zaprojektowane z myślą o producentach rolnych stawiających na zboża jare. Niemniej zakres ich zastosowania jest ograniczony ze względu na wymóg zainwestowania – nie każdego na nie stać. Tytułem przykładu można wskazać na nawozy startowe typu NP tworzące szybko zieloną masę, będące rodzajem naturalnych nawozów NPK. Zawierają one głównie sole amonowe.
Jary rzepak daje mniejsze plony
Zboża jare dotychczas nie były uznawane za opłacalne ze względu na niższe plony. W Polsce plony rzepaku jarego są średnio o 20 – 50% mniejsze w porównaniu z plonami ozimej odmiany tego zboża. Wyjątkiem od wskazanej reguły są jedynie obszar położone w południowo – wschodniej i północnej części kraju. Ma to związek głównie z średnią roczną sumą opadów, która przekracza tam 600 mm.
Rzepak jary jest bardzo wymagającym zbożem – najlepiej rośnie na żyznych, niezachwaszczonych glebach, którym nie brakuje składników pokarmowych. Potrzebuje on odpowiedniego zapasu wody, w przypadku, gdy uprawa jest prowadzona na lżejszej glebie.
Najbardziej ryzykownym byłby wysiew rzepaku na zlewnych oraz zwięzłych glebach. Rośliny wyrastające tam mogą być bardziej osłabione i podatne na zaskorupienie.
Pszenica jara ma większe wymagania
Jara pszenica jest bardzo wymagająca pod względem zasobności gleby w składniki pokarmowe. Posiada ona także duże wymagania glebowe ogółem. Staje się to źródłem problemów związanych z uprawą. Z kolei wysokie wymagania mają źródło w systemie korzeniowym, który w przypadku pszenicy jarej jest stosunkowo słabo rozwinięty.
Wśród czynników mających wpływ na rozwój systemu korzeniowego pszenicy jarej można wymienić przede wszystkim:
- wilgotność gleby
- struktura gleby
- termin siewu
Należy podkreślić, że warunki glebowe nie są jedynymi czynnikami warunkującymi plonowanie pszenicy jarej. Duży wpływ na plony ma również pogoda okresu wegetacji.
Wysokie i stabilne plony można uzyskać wyłącznie we właściwych stanowiskach. Przedplonem dla jarej pszenicy są między innymi takie rośliny niezbożowe, jak buraki i późne ziemniaki oraz rośliny strączkowe i kukurydza. Nie poleca się natomiast wysiewu pszenicy jarej po jęczmieniu, życie, pszenżycie i pszenicy – bez względu na to, czy były do jare, czy ozime odmiany.
Niezawodny jęczmień jary
Jęczmień jary charakteryzuje się wysoką niezawodnością plonowania, co wynika z mniejszej wrażliwości na niedobór odpadów. Nieodpowiednie warunki klimatyczne oraz glebowe mogą wpłynąć negatywnie na ilość plonów, ale jednocześnie podnoszą poziom zawartości białka w ziarnie. W przypadku, gdy jęczmień jest uprawiany na cele pastewne ma to bardzo korzystny wpływ. Nie jest to natomiast korzystne w przypadku jęczmienia browarnego. Przedplonem jęczmienia jarego mogą być motylkowe, oleiste i okopowe rośliny.
Opłacalność uprawy roślin jarych jest tym bardziej opłacalna, im warunki glebowe i atmosferyczne są bardziej adekwatne do potrzeb wybranych gatunków. Nowoczesne metody nawożenia i uprawy pozwalają zminimalizować ryzyko uzyskania plonów o ilości i jakości niższych od oczekiwanych. Wiedza i technologie w rolnictwie pozytywnie wpływają na wzrost opłacalności zbóż jarych. Coraz częściej mówi się o znaczeniu upraw jarych w przypadku słabych plonów ozimin – rzepak jary może być odpowiednim uzupełnieniem plonów rzepaku ozimego, przynajmniej w kontekście aktualnych potrzeb surowcowych.
Tekst: Magdalena Lisek