Susza – jak ograniczyć i zmniejszyć jej skutki?

Susza w Polsce.  Po ciepłym i suchym lecie nie nadeszła wystarczająco deszczowa jesień. Zima również nie przyniosła obfitych opadów śniegu, a wiosna okazała się być skąpa w opady. Eksperci alarmują, aby już teraz oszczędzać wodę i podejmować działania ograniczające skutki nadchodzącej klęski żywiołowej.

W ograniczeniu skutków suszy pomocne są rozwiązania z zakresu małej retencji oraz mikro-retencji. Do najczęściej promowanych rozwiązań należą sianie łąk kwietnych w ogrodach, miejskich parkach i skwerach oraz realizowanie inwestycji z zakresu błękitno – zielonej infrastruktury, aby zwiększyć powierzchnie przepuszczające wodę na terenach silnie zurbanizowanych. W ograniczaniu skutków suszy pomocne mogą okazać się także systemy wczesnego ostrzegania przed suszą.

Systemy wczesnego ostrzegania suszy

W przypadku zarządzania ryzykiem związanym z wystąpieniem suszy wiele krajów rozwiniętych stawia na systemy wczesnego ostrzegania. W Polsce funkcjonują obecnie niezależne od siebie, państwowe systemy monitorowania suszy. Obecnie w opracowaniu jest plan przeciwdziałania skutkom suszy (PPSS), który zakłada stworzenie zintegrowanego i całościowego systemu, aby umożliwić monitorowanie wystąpienia różnych rodzajów suszy, w tym suszy atmosferycznej, hydrologicznej i hydrogeologicznej oraz rolniczej.

Bioretencja, czyli kwietne łąki

W celu zapobiegania suszy i ograniczeniu jej skutków Wody Polskie promują rozwiązania oparte na bioretencji. Polegają one na zwiększaniu obszarów kwietnych łąk, które wiążą wilgoć w glebie poprzez filtrowanie wody opadowej. Kwietne łąki jako bardziej ekologiczna i zalecana alternatywa dla trawników nie wymagają tak częstego koszenia, a przy tym są siedliskiem dla wielu roślin i zwierząt. Rozwinięty system korzeniowy roślin powoduje, że obszary objęte kwietnymi łąkami są bardzo odporne na suszę oraz zdolne do gromadzenia większych ilości wody w czasie ulewnych deszczów. Każdy, kto ma działkę lub przydomowy ogródek, może mieć swój udział w zapobieganiu suszy poprzez założenie kwietnej łąki.

Oczka wodne i ogrody deszczowe

Rzeki, potoki i rowy melioracyjne, w połączeniu z systemem odpowiednio zaprojektowanych piętrzeń i zastawek, zapobiegną szybkiemu spływowi wody. Woda pozostając w glebie przez dłuższy czas zasila obszary podmokłe i przywraca im pierwotny charakter. Podobny efekt powodują oczka wodne i ogrody deszczowe, które nie wymagają posiadania zgody, ani pozwolenia wodnoprawnego. Oczka wodne pełnią rolę estetyczną, a przy tym są rodzajem zbiorników retencyjnych – pozwalają na zbieranie wody

Natomiast ogród deszczowy jest budowlą hydrotechniczną zbierającą wodę deszczową w nieco mniej oczywisty sposób. Najczęściej jest instalowany przy wylocie rynny lub systemu odzyskiwania wody deszczowej. Ważną rolę w ogrodach deszczowych pełnią hygrofity  – rośliny o zdolności do gromadzenia i transpiracji wody, czyli uwalniania jej z nadziemnych części poprzez parowanie.

Studzienki i podziemne zbiorniki

Na rynku są dostępne systemy gromadzenia wody deszczowej złożone ze studzienek i podziemnych zbiorników oraz instalacji rozsączających wodę w gruncie. Ich zakres zastosowania jest bardzo szeroki – można zastosować je zarówno w miastach, jak i na terenach słabo zurbanizowanych. Tego typu systemy są dobrą inwestycją dla gospodarstw rolnych, które chcą ograniczyć skutki suszy i optymalnie wykorzystać zasoby wodne. W małych gospodarstwach rolnych woda deszczowa może być zbierana do pojemników wolnostojących.

Zapobieganie suszy i ograniczanie jej skutków polega nie tylko na gromadzeniu nadmiaru wody opadowej, ale także na oszczędzaniu wody. Wszelkie rozwiązania prowadzące do zmniejszenia zużycia wody – nie tylko w gospodarstwach rolnych – powodują, że ryzyko wystąpienia suszy jest mniejsze, a jeżeli na skutek czynników niezależnych doszłoby do suszy, jej skutki byłyby mniej dotkliwe.

Tekst: Bogumiła Pierzchanowska