Kosztela słodko-cierpki smak dzieciństwa

Z czasów dzieciństwa najlepiej zapamiętujemy smaki, kolory, zapachy. Dla wielu z nas smakiem, który nierozerwalnie wiąże się z dzieciństwem jest smak Koszteli. Kosztela to dawna rodzima odmiana jabłoni, która wydaje niewielkie, zielone, słodkie i niezwykle smaczne owoce. Przez wiele lat należała do odmian zapomnianych, ale na szczęście Kosztela ponownie przeżywa swój renesans i wraca do polskich sadów.

Kosztela – historia

Chociaż Kosztela jest gatunkiem, który był popularny w polskich sadach już średniowieczu, prawdziwą sławę (i podobno nazwę) zawdzięcza królowi Janowi III Sobieskiemu. Władca był nie tylko znakomitym wodzem, ale i doskonałym ogrodnikiem. W wilanowskich ogrodach z pasją sadził i pielęgnował wiele drzew owocowych. To na jego zlecenie królewski ogrodnik sprowadził z Czerwińska, od zakonników, jabłonie nazywane wtedy „wierzbówkami białymi”. Zakonnicy wyhodowali je z siewu pod koniec szesnastego wieku. Jabłka, wydawane przez te drzewa, należały do ulubionych owoców królowej Marysieńki. Pewnego roku było ich wyjątkowo mało. Król spojrzał na kosz i zmartwiony miał powiedzieć „to tych kosztylków jest tak mało?”. Od tej pory słodkie jabłka nazywano „kosztylkami”, a czasem kosztelami.

Kosztele – charakterystyka

Kosztela jest drzewem owocowym bardzo łatwym w uprawie, idealnie dostosowanym do warunków w polskich sadach. Na początku XXI wieku sadownicy odchodzili od uprawy Koszteli ze względu na późne wchodzenie w czas plonowania i tendencję do owocowania przemiennego. Kosztela nie jest samopylna, warto więc w jej towarzystwie sadzić odmiany jabłoni, które ją zapylą. Do takich odmian należą odmiany: Boiken, Gloster, James Grevie. Zaletą drzew jest mrozoodporność. Nie straszne są jej różnego typu choroby, które atakują inne drzewa owocowe. Korona drzewa, która nie jest przycinana, może być bardzo duża, o kulistym kształcie. Drzewo jednak warto formować i koniecznie usuwać suche obumarłe gałęzie. Kosztela plonuje po 4-7 latach. Jej owoce są stosunkowo niewielkie o zielono-żółtej skórce, lekko nakrapiane, bardzo soczyste. Na zbiory można liczyć w połowie września. Jabłka nie nadają się do przetworów, ale wyróżniają się słodkim smakiem.

Kiedy sadzić?

Kosztele sadzi się z reguły wczesną jesienią. Mają wtedy czas na dobre zakorzenienie się i wiosną mogą zacząć wegetację. Sadzonki drzew warto kupić w sprawdzonej szkółce, ale z reguły nie ma z tym drzewem większych problemów. Lepiej owocują okazy szczepione. Warto też zdecydować się na drzewa balotowane, czyli takie, których bryła korzeniowa jest owinięta tkaniną. Są one w ten sposób chronione w czasie transportu do miejsca docelowego, a poza tym wykopywane są tuż przed sprzedażą. Drzewa owocowe z „nagim” korzeniem są tańsze, ale ich kondycja może być słabsza. Jeśli chcemy, by w naszym ogrodzie rosły zdrowe i dobrze owocujące okazy, warto zwracać uwagę na takie szczegóły.

Jak zadbać o drzewo?

Jeśli Kosztelę sadzimy w małym ogrodzie, warto wybrać drzewo skarłowaciałe. Ono również dobrze owocuje. W większych ogrodach lub sadach wybiera się egzemplarze tradycyjne. Drzewa Koszteli najlepiej owocują na stanowiskach słonecznych, w glebie żyznej, lekko gliniastej, wilgotnej. Ponieważ korona  drzewa jest dość luźna, nie ma potrzeby corocznego wycinania gałęzi lub ich przycinania. Ten zabieg można wykonywać co 3, 4 lata. Na pewno jednak, jeśli Kosztela zacznie owocować, potrzebne będzie przerzedzanie. Ten gatunek bardzo licznie zawiązuje owoce. Aby co roku otrzymywać większe i kształtniejsze owoce, konieczne jest  przerzedzanie owoców. Zabieg powinno się wykonywać w lipcu lub na początku sierpnia.

Kosztela – dobre drzewo do sadów ekologicznych

Kosztela jest gatunkiem drzewa owocowego, które nie potrzebuje nawożenia prewencyjnego i jest dość odporne na szkodniki i choroby. Dobry plon zapewnia jedynie zasilanie nawozami mineralnymi. Z tego powodu sprawdzi się w sadach ekologicznych. Na pewno będzie też dobrym urozmaiceniem w przydomowych ogrodach i na działkach. Warto więc udać się do szkółek ogrodniczych i kupić tą tradycyjną odmianę jabłoni. Jej owoce są po prostu doskonałe.

Tekst: Bogumiła Pierzchanowska

Fot. kie-ker, Pixabay