Żyto – sposoby uprawy

Żyto jest bardzo charakterystyczne dla polskich pół. Złote kłosy wysoko pnące się ku górze, poprzecinane czerwonym kolorem maków i błękitnym chabrów. Uprawiane na rodzimych terenach od ponad 4000 lat p.n.e. nie jest bynajmniej gatunkiem endemicznym. Przywędrowało z Azji i doskonale się zaaklimatyzowało na naszych glebach. Szacuje się, że żyto corocznie stanowi około 18% produkcji wszystkich zbóż. Wpisane jest nie tylko w rolnictwo ale szeroko pojętą polską kulturę, tradycję i obyczajowość.

Dlaczego żyto?

Polska jest jednym z najważniejszych producentów żyta na świecie. Połowa zbiorów jest przeznaczana na produkcję pasz, około 30% na produkcję mąki, czyli na cele konsumpcyjne, część (niewielka) służy do produkcji alkoholu. Skąd taka duża popularność żyta wśród plantatorów? Wynika to ze struktury naszych gleb. Żyto ma niewielkie wymagania glebowe. Doskonale się czuje na glebach lekkich, ubogich w składniki pokarmowe. Można je siać też na glebach kwaśnych. Rolnicy do uprawy zboża wykorzystują najsłabsze gleby w gospodarstwie. Zboże ma tak rozwinięty system korzeniowy, że potrafi czerpać wodę z głębszych warstw ziemi. Jeśli następują więc przejściowe susze, co jest dość często w ostatnich latach na terenie Polski, świetnie sobie radzi w niekorzystnych warunkach. Jednak uzyskanie wysokich plonów z hektara jest możliwe tylko przy uprawie intensywnej. Rolnik musi wybrać odpowiednie odmiany żyta oraz nawozić uprawy doglebowo i dolistnie. Uprawiane są dwie formy żyta: jara i ozima.

Żyto jare – uprawa

Żyto jare wykorzystuje się na ziarno, nawóz zielony i paszę w formie zielonki. W porównaniu do innych zbóż jarych jest najmniej wymagające jeśli chodzi o jakość gleby, niedobory wody, wymagania termiczne. Żyto jare można siać już pod koniec zimy (luty), bo jest wysoce mrozoodporne. W rejestrze mamy obecnie trzy odmiany żyta jarego, ale nadal najbardziej popularna jest odmiana Bojko. Odporna na wyleganie, chwasty, wydaje dobry plon nawet na glebach słabych. Najlepszym przedplonem dla żyta jarego są ziemniaki, fasola, groch, jęczmień i owies. Nawożenie powinno być dostosowane do rodzaju gleby. Doglebowo stosuje się fosfor i potas, a w przypadku azotu, stosuje się również nawożenie dolistne. Żyto jare nie jest intensywnie porażane przez rdzę źdźbłową i sporysz, ani w zasiewach czystych, a tym bardziej dwugatunkowych.

Żyto ozime – o tym warto wiedzieć

Żyto ozime nie ma dużych wymagań glebowych. Jeśli jednak rolnik liczy na wyższy plon, warto zastosować przedplon w postaci wczesnych ziemniaków lub roślin fasolowych. Termin siewu przypada na II i III dekadę września, zależnie od rejonu i nie powinien być opóźniany. Roślina musi mieć czas na ukorzenienie i krzewienie. Żyto nie może być siane zbyt gęsto, bo wtedy kłosy są bardzo cienkie.

Jakie i ile nawozu?

Aby uzyskać jedną tonę ziarna żyta potrzeba: około 21 kg azotu, 10 kg fosforu, 23 kg potasu, 5 kg wapna, 4 kg magnezu, pozostałe składniki (bor, cynk, mangan miedź, żelazo) występują w śladowych ilościach.

Uwaga na chwasty i choroby

Pięknie wyglądający chaber, miotła zbożowa, maruna bezwonna, przytula czepna uroczo wyglądają w życie ale niestety są chwastami, które mogą znacznie obniżyć plon. Zabezpieczeniem przez nimi są zabiegi agrotechniczne, a także ochrona herbicydowa. Najlepiej ochronę zastosować w okresie jesiennym, kiedy chwasty nie są mocno inwazyjne. Dawka preparatu będzie wtedy niższa. Jeśli tej ochrony nie zastosowano jesienią, pozostaje sezon wiosenny. Co prawda niektóre chwasty zaczynają wzrost jeszcze przed żytem, ale bardzo skutecznie można je zwalczać stosując większą dawkę herbicydów.

Żyto powinno być zabezpieczone przed chorobami. Ze względu na długi okres wegetacji narażone jest na liczne choroby grzybowe. Do chorób wyrządzających najwięcej szkód należą: septorioza paskowana liści, septorioza plew, mączniak prawdziwy zbóż i traw, rdza brunatna, fuzarioza kłosów. Porażenie grzybami znacząco zmniejsza plonowanie, obniża jakość ziaren oraz kumuluje mykotoksyny, szkodliwe dla ludzi i zwierząt. Zwalczanie polega na właściwych zabiegach agrotechnicznych, a w sytuacjach poważnej inwazji chorób grzybowych sprawdza się jedynie ochrona chemiczna.