Rola międzyplonu w praktyce rolnictwa zrównoważonego

Międzyplon, dawniej zwany poplonem, to rośliny jednogatunkowe lub wielogatunkowe uprawiane między dwoma plonami głównymi. Innymi słowy na polach, które poza sezonem są nieużywane dla upraw zasadniczych, sadzone są rośliny, których zadaniem jest poprawić jakość gleby, zwiększyć jej żyzność, a jednocześnie wpłynąć na zwiększenie plonu głównego. Jest to praktyka znana w rolnictwie tradycyjnym, obecnie powracająca w praktyce rolnictwa zrównoważonego.

Międzyplon – zalety

O zaletach międzyplonu nie trzeba rolników przekonywać. Właściwie prowadzony, ma pozytywny wpływ na glebę. Korzenie roślin rozbijają strukturę gleby, właściwie ją napowietrzając i prowadzą prawidłową gospodarkę wodną. Międzyplon chroni przed erozją wietrzną (stabilizując glebę) i wodną, zapobiegając spływaniu wody podczas intensywnych deszczy. Zimą, okrywa pola, zatrzymując wodę z pokrywy śnieżnej, jednocześnie regulując temperaturę gleby. Ogranicza emisję CO2 do atmosfery, dzięki procesowi fotosyntezy i tworzeniu zielonej masy roślinnej. Redukuje straty fosforu, potasu i mineralnych związków azotu. Bujny łan międzyplonów zapobiega wzrostowi chwastów, co pozwala na ograniczenie chemicznych sposobów ich zwalczania Korzenie niektórych gatunków roślin, sianych jako międzyplon, np. gorczyca, wydzielają substancje ograniczające rozwój chorób powodowanych przez szkodniki. Międzyplon jest doskonałym środowiskiem sprzyjającym owadom zapylającym, ptakom i innym organizmom, zwiększając bioróżnorodność środowiskową. Międzyplon jest też źródłem materii organicznej dla innych roślin, np. buraków cukrowych, kukurydzy, ziemniaków.

Międzyplon – wady

Mimo niewątpliwych zalet, międzyplon ma też wady. Przede wszystkim wymaga dużego nakładu pracy i czasu rolnika, zwłaszcza w przypadku technologii bezorkowej. W latach suchych, a takie zdarzają się coraz częściej, łan międzyplonu może być dość rzadki, co powoduje rozrost chwastów. Niestety zwiększona jest wtedy również populacja ślimaków i gryzoni polnych, przyczyniających się do niższego plonu. Dodatkowo mogą one zaatakować rośliny następcze. Jeśli chcemy je zwalczyć, stosowane są dodatkowe zabiegi, co zwiększa nakłady pracy rolnika i koszty. Przeszkodą w uprawie poplonu może być też ciepła zima, podczas które niektóre gatunki będą się rozwijały dalej na wiosnę i nawet zabiegi w uprawie następczej nie zatrzymają ich wegetacji. To z kolei spowoduje konieczność głębokiej uprawy roli, od której się obecnie odchodzi albo innych działań rolniczych, kłócących się z ideą rolnictwa zrównoważonego.

Jakie są typy międzyplonów?

Wyróżniamy dwa typy międzyplonów:

• międzyplon ścierniskowy,
• międzyplon ozimy.

Międzyplon ścierniskowy jest wysiewany po zbiorach głównych w okresie od 11 lipca do 20 sierpnia i powinien być na polu przynajmniej do 15 października. Stanowią go rośliny, których zadaniem jest ochrona, zapobieganie erozji, poprawa struktury gleby, przyciąganie owadów zapylających oraz ochrona różnych gatunków zwierząt. Wśród gatunków ścierniskowych do najcenniejszych należą: gorczyca, lucerna, łubin, werbena, wyka. Międzyplony ozime (głównie jęczmień ozimy, pszenica ozima) są uprawiane na polu przez całą zimę. Wysiewane od 1 lipca do 1 października, a zagospodarowywane po 15 lutego, regulują wilgotność gleby, dostarczają materii organicznej i zapobiegają wzrostowi chwastów.

Jakie rośliny wybrać?

Przed siewem międzyplonu trzeba ustalić, czy rośliny będą przeznaczone na paszę, zielony nawóz, czy też chodzi jedynie o realizacje EFA (obszary proekologiczne). Warto przeanalizować skład gleby, rodzaj roślin plonu głównego i czas jego plonowania. Znaczenie mają też warunki pogodowe w danym roku. W ostatnim okresie bardziej popularne stały się mieszanki międzyplonów, ale należy je tak dobrać, by miały podobną długość wegetacji i wymagania glebowe.

Terminy siania poszczególnych roślin jako międzyplonu

Jakie rośliny siać i kiedy przypada termin ich siewu? Jakie pierwsze powinny być wysiane: bobik, łubin żółty i słonecznik – do końca lipca. Do 5 sierpnia wysiewa się: groch siewny, kapustę pastewną, rzepak jary i ozimy, sardelę, wykę jarą. 15 sierpnia powinno się zakończyć siew facelii, gorczycy, rzodkwi oleistej i pastewnej. Skład gatunkowy mieszanek można dobierać dobrowolnie. W przypadku międzyplonu ścierniskowego należy pamiętać, że realizacja wymogu EFA polega na zastosowaniu się do określonego terminu siewu i utrzymania mieszanki. Mieszanka musi zawierać przynajmniej dwa komponenty z grupy zbóż, a dodatkowo z: bobowatych, miododajnych, oleistych, pastewnych, drobno- i grubonasiennych. Termin wysiewu to okres od 1 lipca do 20 sierpnia, a powinien być utrzymany na polu przynajmniej do 15 października. Możliwe jest tzw. indywidualne podejście, ale musi być ono zgłoszone przez rolnika, w terminie 7 dni po wysianiu, do ARiMR (na specjalnym formularzu). Jeśli chodzi o międzyplon ozimy to musi się składać przynajmniej z dwóch gatunków roślin z grupy zbóż, bobowatych, miododajnych, oleistych, pastewnych, drobno- i grubonasiennych. Rolnicy powinni taki międzyplon wysiać w terminie od 1 lipca do 1 października i zachować na polu przynajmniej do 15 lutego.

Zasoby naszej planety są ograniczone. Warto przypominać rozwiązania, takie jak międzyplon, przyczyniające się do ochrony zasobów gleby, a jednocześnie mające pozytywne efekty ekonomiczne dla rolnika.

Autorka: Bogumiła Pierzchanowska

Fot. SteenJepsen, pixabay.com