Program azotanowy. Kto powinien przygotować się na kontrolę?

Program azotanowy został utworzony w celu zmniejszenia poziomu zanieczyszczenia wód azotanami, które pochodzą z nawożonych pól uprawnych. Program ten został opracowany przez ministra gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej, na podstawie ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne.

Zanieczyszczenie wód azotanami jest następstwem nawożenia pól uprawnych nawozami pochodzenia naturalnego, takimi jak gnojówka, gnojowica i obornik. Zawarte w nich związki azotu przenikają do wód gruntowych, które następnie spływają do zbiorników wodnych. Program azotanowy wprowadza zasady stosowania nawozów azotowych w pobliżu wód i na terenach o dużym nachyleniu, określa terminy stosowania nawozów oraz warunki ich przechowywania. Ponadto, na podstawie programu rolnicy zostali zobowiązani do opracowywania planu nawożenia azotem oraz obliczania rocznej dawki nawozów naturalnych zawierającej maksymalnie 170 kgN/ha. Program ma charakter ogólnopolski.

Prawidłowe składowanie nawozów

Zgodnie z aktualną treścią Programu Azotanowego, rolnicy mogą stosować nawozy od 1 marca. Ostatnie nawożenie może być przeprowadzone od 15 października do 30 listopada. Nawozy płynne – gnojówka i gnojowica – powinny być przechowywane w zbiornikach przez 6 miesięcy, natomiast obornik powinien być przechowywany przez okres 5 miesięcy. Pomiot ptasi i kiszonki nie mogą być składowane na gruncie. Należy zadbać o to, aby były przechowywane w silosach, albo w rękawach foliowych, ewentualnie na podkładzie z sieczki, folii, płyt lub innego materiału pochłaniającego odcieki. Rolnik powinien upewnić się, że składowisko nawozów naturalnych i kiszonek znajduje się w odległości większej niż 25 metrów od studni, pasa morskiego, czy brzegu rzeki lub jeziora.

Większe gospodarstwa mają mniej czasu na wdrożenie programu

Ustawa Prawo wodne wprowadza definicję DJP – dużych jednostek przeliczeniowych, która odpowiada masie 500 kg zwierzęcia lub zwierząt gospodarskich. Pojęcie to ma duże znaczenie dla rolników w kontekście przeprowadzanych kontroli.

Kontrole w większych gospodarstwach rolnych, w których jest prowadzony chów lub hodowla zwierząt gospodarskich w liczbie większej niż 210 DJP, rozpoczną się po 31 grudnia 2021 r. Do tego czasu gospodarstwa rolne mają czas na dostosowanie się do wymogów Programu Azotanowego. Gospodarstwa, w których chów lub hodowla zwierząt są prowadzone na mniejszą skalę mogą spodziewać się kontroli dopiero po 31 grudnia 2024 r. Wydaje się, że to dużo czasu, ale nie warto zwlekać z wdrażaniem nowych, proponowanych rozwiązań.

Uwaga rolnicy – ta zasada już obowiązuje

Kontrole mogą być prowadzone w gospodarstwach rolnych w zakresie posiadania planu nawożenia azotem. Obowiązek opracowania tego planu dotyczy gospodarstw o powierzchni powyżej 100 ha użytków rolnych, upraw warzyw na powierzchni powyżej 50 ha oraz gospodarstw z inwentarzem na poziomie średniorocznym 60 DJP. Plan nawożenia azotem musi być opracowywany na każdy rok osobno dla każdego pola uprawnego. W gospodarstwach przyjmujących nawozy naturalne oraz na farmach, gdzie są prowadzone chów lub hodowla zwierząt, prawidłowe zagospodarowanie nawozów naturalnych powinno wynikać wprost z planu nawożenia azotem.

Agrowies.pl = Rolnictwo – Sadownictwo – Ogrodnictwo –  Ochrona Roślin – Maszyny Rolnicze – Nawozy – Środki owadobójcze – Hodowla zwierząt – Finanse i Prawo dla Rolnika

Maksymalna dawka azotu i problematyczna nadwyżka

Rozłożenie nawozu naturalnego powinno być zaplanowane w taki sposób, aby nie została przekroczona dopuszczalna, maksymalna dawka azotu z nawozów naturalnych (170 kg azotu na 1 ha). Nadwyżkę nawozów naturalnych należy sprzedać, co powinno zostać udokumentowane na potrzeby ewentualnej kontroli, pisemną umową sprzedaży. Dokument trzeba przechowywać przez okres 3 lat od dnia sprzedaży.

Prowadzenie dokumentacji

Rolnik posiadający gospodarstwo na powierzchni większej lub równej 10 ha użytków rolnych, albo utrzymujący zwierzęta gospodarskie w liczbie od 10 DJP według stanu średniorocznego, powinien prowadzić dokumentację zabiegów agrotechnicznych, które są związane z nawożeniem.

Resort nie określił konkretnego wzoru i formularza prowadzenia takiego rejestru. Można przygotować rejestru w programie Excel lub podobnym, ale powinien być dostępny także w wersji papierowej, a nie tylko elektronicznej. Dane muszą być uzupełniane na bieżąco. Zgodnie z zaleceniami, rejestr powinien zawierać takie informacje, jak termin stosowania nawozu, jego rodzaj, zastosowana dawka w kg N/ha, termin przyorania nawozu naturalnego, obszar, powierzchnia uprawy, rodzaj uprawy. Tego typu dokumentację trzeba przechowywać przez okres 3 lat od jej sporządzenia i okazać na żądanie organów przeprowadzających kontrolę.

Problematyczne dla rolników może być nie tylko dostosowanie sposobów składowania i przechowywania nawozów naturalnych do wymogów, ale również obowiązek prowadzenia dokumentacji. Poza tym, Program Azotanowy może być co 4 lata modyfikowany. Zmiany te będą szły zapewne w kierunku ograniczania stosowania nawozów.

Tekst: Magdalena Lisek