Pierwotnie rolnictwo nie było regulowane żadnymi normami prawnymi. W miarę rozwoju cywilizacji i społeczeństw sytuacja uległa zmianie. Prawo rolne obejmuje dziś wiele zagadnień, m.in. rolnictwo ekologiczne.
Wyznaczenie precyzyjnych granic i zasad rolnictwa ekologicznego zostało osiągnięte poprzez wprowadzenie obszernych uregulowań stanowiących fragment prawa rolnego. Najważniejszym aktem prawnym normującym kwestię ekologicznych upraw jest ustawa z dnia 25 czerwca 2009 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. z 2015 r., poz. 497). Każdy producent ekologiczny powinien wiedzieć, że istnieje taki akt oraz znać podstawowe normy, które z niego wynikają.
Nieznajomość prawa szkodzi
Rolnictwo jest dziedziną działania państwa, w której prawo jest stanowione jednocześnie przez państwo członkowskie oraz przez instytucje Unii Europejskiej. Kluczowe znaczenie dla producenta ekologicznego ma Rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91. Nawiązują do niego przepisy ustawy o rolnictwie ekologicznym. W wymienionych dwóch aktach – ustawy i rozporządzenia Rady (WE) – znajduje się katalog praw i obowiązków producenta ekologicznego, dlatego przed rozpoczęciem działalności w zakresie eko rolnictwa warto zapoznać się z ich treścią.
Nieznajomość obowiązków wynikających z norm prawnych skierowanych do producenta ekologicznego zwiększa ryzyko nieprawidłowości. Sektor rolnictwa ekologicznego podlega kontroli na poziomie krajowym i unijnym. Kontrola jest dokonywana w ramach działania administracji państwowej. Jeżeli naruszenie prawa jest poważne informacje o tym otrzymuje również Komisja Europejska.
Sankcją za naruszenie prawa w zakresie rolnictwa ekologicznego jest zakaz obrotu produktami z odniesieniem do ekologicznej metody (art. 30 Rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007). Innymi słowy, produkt rolny przestaje być traktowany jako „ekologiczny”, więc jego cena zaczyna kształtować się na poziomie produktów rolnych pozyskiwanych z zastosowaniem tradycyjnych metod. Ryzyko poniesienia strat przez eko producenta graniczy z pewnością.
Inspekcja działa „na podstawie prawa”
Rozporządzenie Rady (WE) nr 834/2007 wskazuje, że państwa członkowskie powinny wyznaczyć organ, które będą pełniły rolę organów kontrolujących jakość produktów rolno – spożywczych. W Polsce rolę tego organu pełni Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno – Spożywczych. Jako organ administracji publicznej inspekcja działa w granicach prawa i na podstawie prawa. W praktyce oznacza to, że na odstępstwa od stosowania przepisów w kierunku uczynienia ich „bardziej ludzkimi” jest niemożliwa. Inspekcja wyznaje zasady „biurokratycznego legalizmu” i dąży do ścisłego przestrzegania przepisów wyznaczających jakość produktów rolnych określanych jako ekologiczne.
Na ewentualne odstępstwa od warunków produkcji rolniczej można liczyć tylko po złożeniu wniosku do wojewódzkiego inspektora lub do Głównego Inspektora, w zależności od rodzaju odstępstw (zob. art 11 ustawy o rolnictwie ekologicznym). Ich omówienie wymaga szerszej analizy w odrębnym artykule. Warto wiedzieć, że istnieje pewne „okno” dla producenta ekologicznego, który z uzasadnionych przyczyn chce zastosować inne warunki produkcji ekologicznej, niż wyznacza prawo.
Rolnictwo ekologiczne
Ramy prawne rolnictwa ekologicznego nie zostały ustanowione tylko dlatego, aby zapewnić bezpieczeństwo konsumentom wybierającym ekologiczne produkty rolnicze. Ustanowione regulacje są ukierunkowane na zagwarantowanie uczciwej konkurencji oraz prawidłowego funkcjonowania wewnętrznego rynku produktów ekologicznych. Jasne i precyzyjnie ustalone zasady ekologicznego rolnictwa są niezbędne do utrzymania i pogłębiania zaufania konsumentów w stosunku do produktów oznaczonych mianem ekologicznym.
Reformy wspólnej polityki rolnej przeprowadzone na poziomie unijnym spotkały się z krytyką niektórych środowisk krajowych ze względu na ustanowienie rygorystycznych wymogów odnośnie do jakości produktów. W istocie, taki był cel reform – dostosować produkcję do aktualnych potrzeb rynku i zapewnić konsumentom odstęp do produktów wysokiej jakości. W perspektywie krótkoterminowej oznacza to poniesienie kosztów i wprowadzenie zmian w niektórych gospodarstwach rolnych chcących pretendować do miana „ekologicznych”. W długoterminowej perspektywie reformy związane z eko rolnictwem przyczynią się do rozwoju tego sektora, co jest korzystne zarówno dla konsumentów, jak i dla producentów.
Tekst: Magdalena Lisek