Prawo pierwokupu – od dnia 26 czerwca 2019 r. obowiązuje istotna nowelizacja przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. Nowe przepisy znajdują zastosowanie do wszystkich umów zawartych po dniu 25 czerwca 2019 r. i innych czynności prawnych, które po tym dniu zostały dokonane.
Na podstawie nowych przepisów Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (dawniej: Agencja Nieruchomości Rolnych) posiada prawo pierwokupu nieruchomości rolnej, w razie zawarcia umowy sprzedaży przez zbywcę. Ponadto, w przypadku gdy nabycie nieruchomości rolnej następuje w wyniku zawarcia innej umowy, jednostronnej czynności prawnej, orzeczenia sądowego lub decyzji administracyjnej, innej czynności prawnej lub zdarzenia prawnego, Krajowemu Ośrodkowi Wsparcia Rolnictwa przysługuje prawo nabycia nieruchomości rolnej.
KOWR wchodzi w miejsce nabywcy
Zarówno w przypadku prawa pierwokupu, jak i w przypadku prawa nabycia nieruchomości KOWR ma prawo wstąpienia w miejsce nabywcy nieruchomości rolnej i nabycia jej na warunkach określonych przez strony umowy, za zapłatą ceny.
Gdyby cena nieruchomości nie wynikała z treści czynności prawnej, KOWR samodzielnie dokonuje jej wyceny w oparciu o przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami. Operat szacunkowy zostaje sporządzony przez biegłego rzeczoznawcę.
Warunkowa umowa sprzedaży lub zawiadomienie
W przypadku, gdy przedmiotem sprzedaży lub innej czynności prawnej prowadzącej do zbycia jest nieruchomość rolna, zbywca powinien przekazać do KOWR odpis warunkowej umowy sprzedaży (umowa sprzedaży zostaje zawarta pod warunkiem, że KOWR nie skorzysta z prawa pierwokupu) lub zawiadomienie o zdarzeniu prawnym lub czynności prawnej innej niż umowa sprzedaży. Od momentu dowiedzenia się o tych okolicznościach KOWR ma dokładnie 1 miesiąc na złożenie oświadczenia o skorzystaniu z prawa pierwokupu lub prawa nabycia.
W przypadkach innych niż sprzedaż nieruchomości rolnej KOWR ma prawo nabycia nieruchomości. Zawiadomienie o tego typu okolicznościach jest dokonywane przez nabywcę nieruchomości rolnej, albo przez sąd, organ egzekucyjny bądź organ administracji publicznej. Do zawiadomienia są załączane wypisy z ewidencji gruntów i budynków oraz dokument potwierdzający nabycie nieruchomości.
Warunkową umowę sprzedaży należy niezwłocznie przekazać do Oddziału Terenowego KOWR, podobnie jak zawiadomienie.
Wyłączenia z prawa pierwokupu i nabycia
Prawo pierwokupu i nabycia nie dotyczą między innymi sytuacji, w których zbycie nieruchomości rolnej następuje na rzecz osoby będącej rolnikiem indywidualnym, osobą bliską zbywcy, Skarbem Państwa, jednostką samorządu terytorialnego, członkiem spółdzielni produkcji rolnej lub spółdzielnią produkcji rolnej, a także ze spółką celową.
Prawo pierwokupu i nabycia nie przysługuje KOWR także wtedy, gdy Dyrektor Generalny KOWR wydał zgodę na nabycie nieruchomości rolnej przez inny podmiot, w drodze decyzji, a także w przypadku transakcji między osobami prawnymi tego samego kościoła lub związku wyznaniowego.
Tekst: Magdalena Lisek